Hướng đạo Việt Nam là một tổ chức thanh thiếu niên được
thành lập vào năm 1930 bởi Trưởng Trần Văn Khắc tại Hà Nội. Hướng đạo Việt Nam
trước đây từng là một thành viên của Tổ chức Phong trào Hướng đạo Thế giới
(World Organization of the Scout Movement) và đây cũng chính là tổ chức lớn nhất
của phong trào Hướng đạo được sáng lập bởi Robert Baden-Powell, một trung tướng
trong Quân đội Hoàng gia Anh vào năm 1907.
Mục đích của phong trào Hướng đạo là giáo dục bổ túc cho
giáo dục gia đình và học đường, giúp thanh thiếu niên rèn luyện tính khí, tháo
vát, để có thể thích nghi với mọi hoàn cảnh, chuẩn bị để trở thành những công
dân tốt, có trách nhiệm, biết trọng danh dự, hữu ích cho xã hội. Hướng đạo Việt
Nam được thành lập cũng theo những mục đích chung đó. Từ "đạo" trong
cụm từ "Hướng đạo" có nghĩa là "đường"; Hướng đạo có nghĩa
là "dẫn đường" và không có liên quan đến một tôn giáo nào. Hầu hết
các đơn vị Hướng đạo không phân biệt tôn giáo của thành viên, trừ các đoàn Hướng
đạo được tổ chức riêng bởi các đoàn thể tôn giáo.
Từ lúc thành lập vào năm 1930, Hướng đạo Việt Nam đã trải
qua nhiều giai đoạn, thu hút rất đông những nhân vật sau này giữ những vai trò
trọng yếu trên chính trường miền Bắc cũng như miền Nam như Tạ Quang Bửu, Trần
Duy Hưng, Lưu Hữu Phước, Tôn Thất Tùng, Võ Thành Minh, Phạm Ngọc Thạch, Trần
Văn Tuyên, Phạm Biểu Tâm, Trần Điền, Cung Giũ Nguyên,...[1] Tuy nhiên vì thời
cuộc chính trị và chiến tranh, Hướng đạo Việt Nam bị đình chỉ hoạt động tại miền
Bắc Việt Nam vào năm 1954 và rồi toàn cõi Việt Nam vào năm 1975. Ở hải ngoại,
Hướng đạo Việt Nam vẫn tiếp tục hoạt động từ khi theo đoàn người di tản đến các
trại tạm cư như Vịnh Subic (Philippines), Đảo Guam, Đảo Wake, Trại Pendleton
(California), Trại Chaffee (Arkansas),... trước ngày 30 tháng 4 cho đến ngày
nay tại các quốc gia như Hoa Kỳ, Canada, Úc, Pháp và Đức. Đặc biệt là trong thập
niên 1980 Hướng đạo Việt Nam đều có mặt tại các trại tị nạn khắp vùng Đông Nam
Á và Hồng Kông trước khi các trại tị nạn này đóng cửa vào đầu thập niên
1990.[2] Tại Việt Nam hiện nay cũng có nhiều đơn vị Hướng đạo được thành lập và
hoạt động trở lại ở khắp miền Nam.
Từ 1930 đến 1946
Trong những năm 1927-1930, các đoàn Hướng đạo Việt Nam đầu
tiên xuất hiện ở miền Bắc, hầu hết đều trực thuộc Hội Hướng đạo Pháp. Mãi đến
tháng 9 năm 1930, phong trào Hướng đạo mới quảng bá rộng rãi tại Việt Nam. Hai
người được xem là những người sáng lập ra Hướng đạo Việt Nam là: Trưởng Trần
Văn Khắc thành lập đoàn Lê Lợi (đơn vị Hướng đạo Việt Nam đầu tiên tại Hà Nội
năm 1930) và Trưởng Hoàng Đạo Thúy lập ra Ắu đoàn đầu tiên tên là bầy Lê Lợi
vào năm 1931. Rồi thêm những đoàn mới xuất hiện ở Hà Nội, Hải Phòng, Lạng Sơn,
Nam Ðịnh... tổ chức các đơn vị Hướng đạo theo mẫu của Đoàn Lê Lợi với khăn
quàng nền xanh lá cây viền đỏ và tên gọi là Đồng tử quân (lúc đó vẫn chưa có
tên là Hướng đạo). Đó là khởi đầu cho phong trào Hướng đạo Việt Nam[1]. Phong
trào tổ chức tập hợp và giáo dục thanh thiếu niên những kỹ năng sống và ý thức
công dân du nhập từ các nước phương Tây nhưng được Việt Nam hóa với trọng tâm
là bồi dưỡng tinh thần yêu nước.
Năm 1932, ông Trần Văn Khắc vào Nam kỳ, rồi cùng với các Trưởng
Lương Thái, Huỳnh Văn Diệp, Trần Coln thành lập Hội Hướng đạo Nam Kỳ. Trong khi
đó ông Hoàng Ðạo Thúy vẫn giữ nhiệm vụ Tổng Ủy viên của Hội Hướng đạo Bắc kỳ.
Tháng 6 năm 1932, Ðoàn Lê Văn Duyệt được thành lập tại Sài Gòn.
Năm 1933, Hoàng Đạo Thúy đổi danh xưng là Hướng đạo sinh
(thay vì Ðồng tử quân) và chọn áo sơ mi màu củ nâu với quần cụt màu xanh nước
biển làm đồng phục. Tổ chức và sinh hoạt theo mẫu Hướng đạo Pháp. Cũng trong
năm này, Tổng cục Hướng đạo Nam kỳ thành hình và xuất bản tập chí Hướng Ðạo.
Triều đình Miên (Campuchia) cử Giám đốc Học chính tiếp xúc với Trưởng Trần Văn
Khắc để hỏi thể thức và lấy tài liệu tổ chức Hướng đạo[4]. Năm 1934, một phái
đoàn Hướng đạo Nam kỳ do Trưởng Trần Văn Khắc hướng dẫn, lên Nam Vang theo lời
mời của nhà Vua, dự trại ra mắt Hướng đạo Miên và chứng kiến lễ tuyên hứa của
Thái tử Monireth.
Với sự gây dựng của các trưởng đi tiên phong, và sự giúp đỡ
của Hướng đạo Pháp, Hướng đạo Việt Nam đã tổ chức được 3 ngành: Ấu, Thiếu và
Tráng. Đáng kể nhất là Tráng đoàn Lam Sơn, một trong những tráng đoàn cột trụ của
phong trào Hướng đạo Việt Nam tại miền Bắc do Trưởng Hoàng Đạo Thúy hướng dẫn.
Ông cũng là tác giả các cuốn Hướng Đạo Đoàn, Đội Của Tôi với bút hiệu Ba Tô[5].
Trong vòng 15 năm kể từ năm 1930 đến 1945, phong trào hướng
đạo đã là một thanh nam châm thu hút không ít những nhà trí thức lúc đó như Tạ
Quang Bửu, Trần Duy Hưng, Lưu Hữu Phước, Tôn Thất Tùng, Võ Thành Minh, Phạm Ngọc
Thạch, Trần Văn Tuyên, Phạm Biểu Tâm.... Các ông này về sau này trở thành những
nhân vật nổi tiếng trong chính trường cả trong Nam và ngoài Bắc[1].
Năm 1935, Hội Hướng đạo Trung kỳ được thành lập. Trước đó
nhiều đơn vị được thành lập tại Vinh và Huế. Cũng trong năm đó, Trần Văn Khắc
đã tổ chức thành công trại họp bạn ở sân vận động Dakao Sài Gòn, đây là trại họp
bạn toàn quốc đầu tiên có tính "Huynh Ðệ" với 500 trại sinh tham dự.
Các đoàn Hướng đạo sinh từ Bắc phần và Trung phần đều vào tham dự.
Năm 1936, hơn 60 trưởng toàn quốc đã được huấn luyện bởi Trưởng
André Léfèré (Tổng Ủy viên Hướng đạo Tự do Pháp lúc bấy giờ) tại trại trường Đà
Lạt. Hoàng đế Bảo Đại và Quốc vương Campuchia Monivong cũng đã giúp đỡ tài
chính để thành lập một trại trường thứ hai ở núi Bạch Mã, cách Huế khoảng 40 km
về hướng Nam.
Cuối năm 1937, Trưởng Raymond Schlemmer (Ủy viên Hội Hướng đạo
Công giáo Pháp) được Liên hội Hướng đạo Pháp cử sang Việt Nam, Lào và Campuchia
để tổ chức thống nhất 3 quốc gia này thành Liên hội Hướng đạo Đông Dương. Nội
san chính thức của liên hội là tờ Chef (Huynh trưởng) viết bằng tiếng Pháp.
Năm 1938, khánh thành Trại trường Bạch Mã. Các khóa đầu gồm
Thiếu I (tháng 7) và Thiếu II với Tráng I (tháng 8). Những trưởng cao cấp dự
khóa huấn luyện 1936 ở Đà Lạt đã theo một trong 3 khóa này và được trao Bằng Rừng
(Wood Badge). Mỗi xứ chịu trách nhiệm tổ chức huấn luyện trưởng cấp dự bị (phía
3 kỳ Việt Nam đặt thêm cấp sơ luyện trước), để gửi tiếp lên các khóa ở Trại trường
gồm 2 bực: Bạch Mã (huấn luyện 10 ngày - khăn quàng nền xám, thêu hai đợt sóng
màu xanh ở góc nhọn sau lưng) cho trưởng và phụ tá đơn vị; và Bằng Rừng (thêm 3 ngày - khăn quàng Gilwell nền xám hồng, với nút da 2 vòng đan và
giây đeo 2 mẩu gỗ) cho Liên đoàn trưởng, ủy viên cùng trưởng huấn luyện.
Năm 1940, một trại họp bạn 3 ngành được tổ chức thành công ở
Rừng Sặt, tỉnh Bắc Ninh. Năm 1941, Trại Họp bạn Ðông Dương (5 xứ: Bắc kỳ, Trung
kỳ, Nam kỳ, Miên và Lào) được tổ chức ở Quảng Tế, Huế. Vua Bảo Ðại chủ tọa lễ
khai mạc. Trại Họp bạn tráng sinh ở đảo Qua Châu được tổ chức ở tỉnh Ninh Bình
năm 1942. Trại họp bạn ở Cù Lao Bảy Miếu được tổ chức ở Nha Trang năm 1943.
Năm 1944, khoá huấn luyện chót ở Trại trường Bạch Mã do Trưởng
Cung Giũ Nguyên đảm nhiệm, thay thế Trưởng Tạ Quang Bửu vì bận việc riêng.
Năm 1945, vì tình trạng chiến tranh và phân hóa, nhiều đơn vị
tan rã, sinh hoạt của Hướng đạo Việt Nam bị ngưng trệ. Từ cuối năm 1946, khi
Chiến tranh Việt-Pháp bùng nổ Hướng đạo Việt Nam không có hoạt động gì đáng kể.
Từ 1946 đến 1954
Năm 1946, hội nghị Trưởng toàn quốc đã thống nhất phong trào
Hướng đạo của ba miền Nam, Trung, Bắc và Bộ Tổng Ủy viên Hội được thành lập.
Đến cuối năm 1946, Chiến tranh Việt-Pháp bùng nổ dữ dội,
phong trào Hướng đạo Việt Nam phải tạm ngưng hoạt động một thời gian cho đến
năm 1950[5].
Trong cuộc chiến, gia đình Hướng đạo Việt Nam, cũng như phần
lớn các gia đình Việt Nam phân tán kẻ bên này, người bên kia. Một số trưởng và hướng đạo sinh ở các vùng thành thị trong miền Nam
bắt đầu khôi phục phong trào Hướng đạo kể từ năm 1950,
Thời kỳ này bài hát của một tráng sinh của đoàn Lam Sơn là
Lưu Hữu Phước mà lời hát bắt đầu như sau: "Nâng cao lá cờ Hướng đạo nhuộm
oai hùng, sáng ngời ta cùng đi cùng xây đời mới..." trở thành hành khúc
chính thức của Hướng đạo Việt Nam. Từ đó cho đến nay vẫn còn được sử dụng chính
thức trong các sinh hoạt và nghi lễ với tên gọi là "Hội ca Hướng đạo"[1].
Năm 1954 tại Genève (Thụy Sĩ),Trong phái đoàn Việt Minh có Tạ Quang Bửu, là cựu Tổng Ủy viên Hướng đạo
và trong phái đoàn Quốc gia Việt Nam, là hai trưởng Hướng
đạo khác: Trần Văn Tuyên và Cung Giũ Nguyên. Sau khi Hiệp định Genève được ký kết
tháng 7 năm 1954, phân chia lãnh thổ Việt Nam ra làm hai phần. Miền Bắc trở
thành một quốc gia cộng sản và phong trào Hướng đạo dần dần giải tán và không
được phép hoạt động[1].
Từ 1954 đến 1975
Tem kỷ niệm Họp bạn Hướng đạo toàn quốc "Phục Hưng" năm 1959 |
Sau khi Việt Nam bị chia đôi, trụ sở của Hội Hướng đạo Việt
Nam được chuyển vào Huế và rồi vào Sài Gòn khi Hướng đạo Việt Nam tại miền Bắc
bị đình chỉ hoạt động. Trên phần đất phía Nam, phong trào Hướng đạo Việt Nam thật
sự bước vào giai đoạn phát triển mạnh mẽ và trưởng thành.[6] Năm 1955 Trại trường
Hồi Nguyên được thiết lập tại Bảo Lộc và vào tháng 8 năm 1956 trại trường khai
giảng các khóa huấn luyện đào tạo trưởng dự bị ngành Ấu, Thiếu và Tráng.
Năm 1957, Hội Hướng đạo Việt Nam được công nhận là hội viên
của Tổ chức Phong trào Hướng đạo Thế giới (World Organization of Scouting
Movement). Hướng đạo Việt Nam tham gia vào việc thành lập Vùng châu Á-Thái Bình
Dương và trở thành hội viên sáng lập một vùng lớn nhất của Tổ chức Hướng đạo Thế
giới. Tháng 4 trong năm Hội Nữ Hướng đạo Việt Nam được thành lập[5].
Năm 1958, Trại trường Quốc gia Tùng Nguyên được thành lập tại
Ðà Lạt dưới quyền điều khiển của Trại trưởng Cung Giũ Nguyên. Đây là nơi đào tạo
hầu hết các trưởng của thế hệ 1958-1975.
Năm 1959, một điểm đáng ghi nhận là sự góp mặt của Hướng đạo
Việt Nam tại Trại Họp bạn Hướng đạo Thế giới (World Scout Jamboree) lần thứ 10
tại Núi Makiling (Philippines). Đồng phục cũng đã được đổi từ màu nâu cũ sang
màu kaki vàng. Đến cuối năm 1959, Trại họp bạn Toàn quốc tên "Phục
Hưng" với 2500 trại sinh được tổ chức tại Lâm viên Quốc gia Trảng Bom
(Biên Hoà) đánh dấu giai đoạn hưng khởi này của phong trào.
Hướng đạo sinh thuộc Đạo Hướng đạo Đắc Lắc tại Trại Hợp bạn Quốc gia "Tự Lực" ở Tam Bình, Thủ Đức vào lễ Giáng sinh năm 1974 |
Tháng 12 năm 1965, Hội nghị Trưởng Hướng đạo Toàn quốc nhóm
họp tại Gia Định, và ngành Kha được chính thức thành lập.
Năm 1966 Hội Nữ Hướng đạo Việt Nam được công nhận là hội
viên chính thức của Hội Nữ Hướng đạo Thế giới (World Association of Girl Guides
and Girl Scouts).
Năm 1969, Trại họp bạn Tráng sinh Toàn quốc được tổ chức tại
Đà Lạt vào dịp lễ Giáng Sinh. Tháng 12 năm 1970, Trại họp bạn Toàn quốc Hướng đạo
Việt Nam được tổ chức tại Suối Tiên (Thủ Đức) mang tên "Giữ Vững"
đánh dấu 40 năm phong trào Hướng đạo Việt Nam. Đây là một trại họp bạn thành
công đáng kể nhất và cũng trong dịp này Trưởng Trần Văn Khắc được trao tặng Kim
Long Huân chương là huân chương cao quí nhất của Hướng đạo Việt Nam vì những
đóng góp to lớn của ông trong việc phát triển Hướng đạo tại Nam kỳ.
Năm 1971, một phái đoàn Hướng đạo Việt Nam được tuyển chọn từ
nhiều đơn vị đã lên đường tham dự Trại Họp bạn Hướng đạo Thế giới lần thứ 13 tại
Asagiri Heights, Nhật Bản. Năm 1974, Trại Họp bạn Toàn quốc tên "Tự Lực"
được tổ chức tại Tam Bình, Gia Định.
Các trại họp bạn toàn quốc cuối cùng phải được tổ chức trong
vùng phụ cận Sài Gòn vì tình hình an ninh. Cuối cùng vào mùa xuân 1975, một số đông anh chị
em Hướng đạo Việt Nam theo làn sóng di tản và vượt biên ra nước ngoài trong khi
đó tại Việt Nam Hướng đạo Việt Nam tạm thời chấm dứt hoạt động.
Sau 1975
Sau tháng 4 năm 1975, Hội Hướng đạo Việt Nam bị giải tán và trụ sở ở số 18 Bùi Chu tại Sài Gòn bị "tiếp thu". Cơ cấu của tổ chức Hướng đạo trong nước hoàn toàn tan rã.
Người Việt Hải ngoại
Trong khi đó một số huynh trưởng và hướng đạo sinh đã di tản
đến các trại định cư tạm thời đã tụ hợp lại và thành lập các đơn vị Hướng đạo
Việt Nam để tiếp tục sứ mạng của mình.
Sau đó thì đến lượt các trại tị nạn khắp Đông Nam Á cũng có
các đơn vị Hướng đạo Việt Nam được thành lập như ở Malaysia, Indonesia,
Singapore, Philippines, Hồng Kông, Thái Lan. Các đơn vị này chỉ chấm dứt hoạt động
khi các trại tị nạn đóng cửa vào đầu thập niên 1990[2].
Năm 1976, Trưởng Nguyễn Quang Minh đã đứng ra vận động, duy
trì, và thành lập Văn phòng Liên lạc Hướng đạo Việt Nam Hải ngoại tại Portland,
Oregon, và thường xuyên phát hành bản tin mỗi tháng. Năm 1980, nhân kỷ niệm 50
năm ngày thành lập phong trào, một Trại họp bạn Hướng đạo Việt Nam cũng đã được
tổ chức tại Scouters' Mountain (Portland, Oregon).
Trong thập niên 1980, do sinh sống và định cư rải rác của
các trưởng và hướng đạo sinh ở khắp nơi trên thế giới, các đơn vị và tổ chức Hướng
đạo Việt Nam đã được thành lập tại nhiều quốc gia như: Hoa Kỳ, Pháp, Anh,
Canada, Úc, Đức, Hòa Lan, Ý, Na Uy, Bỉ...
Tháng 7 năm 1983, tại Hội nghị Trưởng ở Costa Mesa,
California (Hoa Kỳ), Hội đồng Trung ương Hướng đạo Việt Nam được thành lập để
tái lập và thống nhất phong trào Hướng đạo Việt Nam tại hải ngoại. Từ đó đến
nay Hướng đạo Việt Nam hải ngoại đã tổ chức được 9 lần Trại Họp bạn Thẳng Tiến ở
nhiều quốc gia khác nhau, cũng như các trại đoàn và các khóa huấn luyện như Hồi
Nguyên, Tùng Nguyên, Bạch Mã... các khóa dự bị Bằng Rừng... Phương tiện truyền
thông cũng đã được phổ biến rộng rãi, chẳng hạn như các tờ: Liên lạc, Giúp ích,
Bước đường đầu, Khai phá, Phù sa, Sắp sẵn, Tùng nguyên, Phụng sự, Vừng hồng, Bạch
mã, Nội san Trưởng...
Năm 2011 Hướng đạo Việt Nam tặng cho nhạc sĩ Nguyễn Đức
Quang giải thưởng cao quý nhất: Bắc đẩu huân chương để vinh danh đóng góp của
ông trông ngành hướng đạo.[7]
Hướng đạo tại Việt Nam hiện nay
Ngày họp mặt truyền thống Hướng đạo Việt Nam, 31 tháng 5 năm 1993 tại Hà Nội (Hoàng Đạo Thúy là người mặc áo trắng, ngồi giữa) |
Tại Việt Nam, vào cuối năm 1991, Vũ Xuân Hồng, có liên lạc lại với Văn phòng Á
châu-Thái Bình Dương của Tổ chức Phong trào Hướng đạo Thế giới nhưng thất bại
vì Văn phòng Tổng Thơ ký Hướng đạo Quốc tế tại Genève không thể công nhận một hội
hướng đạo không theo nguyên lý của phong trào Hướng đạo thế giới và không được
độc lập khỏi chính quyền.[8]
Ngày 31 tháng 5 năm 1993 tại Hà Nội, Trưởng Hoàng Đạo Thúy
(94 tuổi) và một số trưởng đã tổ chức Ngày Họp mặt Truyền thống Hướng đạo Việt
Nam đầu tiên tại miền Bắc kể từ năm 1954 nhằm tái lập lại phong trào Hướng đạo
nhưng kết quả không mấy được sáng sủa vào lúc đó. Cho đến khi mất vào ngày 14
tháng 2 năm 1994, Trưởng Hoàng Đạo Thúy đã cố gắng nhưng
không thành công trong việc thành lập một hội Hướng đạo "nhà nước".[8]
Hiện nay tại Việt Nam có các đơn vị Hướng đạo Việt Nam được
thành lập và hoạt động tuy chưa được chính phủ chính thức công nhận.
Các đơn vị đều ở miền Nam như Cần Thơ, Thành phố Hồ Chí Minh, Bà Rịa Vũng Tàu,
Đà Lạt, Đồng Nai, Huế, Nha Trang, Gia Lai, Kon Tum, Đắc Lắc và một số ở các tỉnh
đồng bằng sông Cửu Long. trong khi đó Hướng đạo ở miền Bắc hoàn toàn bị cấm. Đáng ghi nhận là trong năm 2007 Trưởng lão Cung Giũ
Nguyên vẫn còn gắn bó với phong trào và hướng dẫn Toán Alpha và Bêta tại Nha
Trang khi ông đã gần 100 tuổi.
Tại Thành phố Hồ Chí Minh hướng đạo sinh hoạt hầu hết tại
các công viên trong thành phố như Tao Đàn, Lê Thị Riêng, Hoàng Văn Thụ... Tổng
cộng có khoảng trên dưới 50 Liên đoàn, trong đó có nhiều Liên đoàn mới được
thành lập. Đứng thứ nhì phải nói là thành phố Đà Nẵng có hai đạo là Bắc Đẩu và
An Hải. Cần Thơ có Đạo Hướng đạo Cần Thơ
No comments:
Post a Comment